Over pleonasme, eufemisme en andere stijlfiguren

Het komt voor dat ik schrijfliefhebbers een compliment maak vanwege een stijlfiguur die zij in hun verhaal gebruikt hebben. Om te voorkomen dat ik in raadsels spreek, wil ik op deze plek enkele stijlfiguren behandelen.

Wat is een stijlfiguur eigenlijk?

Wanneer je een zin wilt verlevendigen door een ongewone zinsbouw of woordkeus te gebruiken, noemen we dat een stijlfiguur. Het is geen fout, meer een originele manier van formuleren. Soms ben je je daar als schrijver bewust van, soms gaat het automatisch omdat zo'n stijlfiguur overbekend is en al ingesleten in ons woordgebruik. Daarbij moet je dan weer uitkijken of de zeggingskracht niet is verdwenen.

Als we in een tekst vaak hetzelfde woord zouden moeten gebruiken, kan dat heel saai zijn. Bijna automatisch gaan we dan naar synoniemen zoeken. Een voorbeeld: het woord 'procedure' kun je vervangen door 'gang van zaken' of 'manier van doen' of 'methode'. Hierbij kan een woordenboek je goede diensten bewijzen!

Bij een pleonasme gebruik je een begrip dubbel. In gedichten komt deze stijlfiguur vaak voor en dan besef je dat de dichter het met opzet heeft gedaan. In prozateksten ziet het er vaak fout uit en daardoor is het dan ook eigenlijk fout. Als je spreekt van een klein kindje is dat twee keer klein en een keer overbodig. Groen gras: hetzelfde. Als je echter schrijft: 'groener gras dan aan de overkant' heeft dat bijvoeglijk naamwoord nut en kan het weer wel.

Als je een eufemisme gebruikt, probeer je vaak iets negatiefs zo gunstig mogelijk te benoemen. Ik ben er zelf behoorlijk goed in en ik weet nog steeds niet of dat nou een positieve of een negatieve eigenschap van mij is. Het gaat vaak vanzelf, waarschijnlijk omdat ik een geboren optimist ben. Of ben ik bang om recht voor z'n raap kritisch te zijn? Een voorbeeld: “Je hebt een korte en krachtige tekst geschreven!” Het kan zijn dat ik bedoel: “Het had wel wat langer gekund!”

Verder kent iedereen maar al te goed de volgende stijlfiguren, die ik dan ook niet ga uitleggen: overdrijving, ironie, sarcasme, cliché's, opsommingen en vergelijkingen.

Ik eindig met een opmerking die heel belangrijk is voor schrijvers: Alles is goed, als je maar beseft wat je doet. Dat rijmt.

Mia Meijer

Wat is een citaat?

Als oprichter van een citatenmuseum krijg je natuurlijk vaak deze vraag te horen. Op mijn auto heb ik keurige letters geplakt: www.citatenmuseum.nl en vaak als ik in of uit de auto stap, vragen mensen mij wat een citaat of citatenmuseum nou precies is. Daar komen leuke gesprekjes uit voort en bijna iedereen noemt tenslotte zijn of haar lievelingscitaat. Ik ook het mijne, van Picasso: “Ik zoek niet, ik vind”.

Misschien is het hier de goede plek om enige uitleg over het begrip citaat te geven en te vertellen waarom ik zo in de ban van citaten ben. Altijd al geweest. Misschien komt het omdat mijn moeder als rechtgeaarde katholiek geabonneerd was op 'de bond zonder naam' en regelmatig kaarten en kalenders ontving waarop citaten en spreuken stonden geschreven. Zij knipte ze uit en bewaarde ze in de weinige boeken die zij had. Na haar dood erfde ik enkele van die boeken en daar dwarrelden dan die citaten uit, soms met een opmerking erbij in dat specifieke handschrift van mijn moeder. Dat vond ik heel ontroerend.

Is het zo begonnen? Die liefde van mij voor teksten met weinig woorden die veel betekenis hebben? Die bij je kunnen inslaan als een bom om hun samengebalde wijsheid. Of die je enorm aan het lachen kunnen maken. Wat kunnen enkele woorden veel bewerkstelligen. En dat terwijl onze familie bekend staat om z'n vele praatjes: 'kletsmeijers' noemde men ons op school.

Een citaat is meestal een zin uit een groter geheel, die vaak de essentie bevat of typerend is. Toen Barack Obama zijn speech hield nadat hij president van de VS was geworden, dacht ik: dit zijn allemaal citaten! Bijna in elke zin komt kort en krachtig zijn complete visie te voorschijn. “Yes, we can!” is daar in al zijn eenvoud een voorbeeld van. 'Yes' vertegenwoordigt het positieve, 'we' het samenbindende en 'can' de daadkracht. Kan het compacter? Ik heb direct een tentoonstelling met citaten van Obama in mijn museum georganiseerd.

Nu twee bekende Nederlandse schrijvers Gerrit Komrij en Rutger Kopland vlak na elkaar zijn overleden, zou ik Kopland willen eren door dit citaat te citeren (!), een regel uit zijn gedicht 'Tijd': 

“Het is vreemd dat het je gaat duizelen als je nadenkt over wat tijd is”.

En het volgende citaat is van Komrij:

“Geluk is een seconde die eeuwigheid wil zijn”.

Toen Gerard Reve enkele jaren geleden was gestorven, heb ik die dag als 'citaat van de dag' zijn citaat genomen: 

“Dat koninkrijk van u, Heer, komt daar nog wat van?”

Misschien is hij inmiddels het antwoord aan de weet gekomen.

En, wat is jouw lievelingscitaat?

Mia Meijer

Verliefd op fruit

Hopelijk heb ik bij de schrijfopdracht van 30 juni niet laten doorschemeren dat ik zelf zo verliefd ben op fruit. Misschien heeft het woordje 'sappig' mij verraden.
Op dit moment eet ik niet veel, omdat ik er in mijn zomerkleren beter uit wil gaan zien. Dat lukt aardig, en waarom? Omdat ik fruit eet. In alle toonaarden. Alle soorten zijn er nu in overvloed. Ja, je moet het natuurlijk niet uit de supermarkt vandaan halen. Naar een echte groentezaak gaan, of naar de markt. Kijk eens wat zich vandaag allemaal op mijn fruitschaal heeft laten neervlijen! Twee rijpe mango's stelen als eerste de show. Dan een aantal wilde perziken, alleen al de naam is verleidelijk! Verder rijtjes glanzende aalbessen, vuur- en vuurrood.
Kersen, dieper rood, de kleur van rode Bordeauxwijn. Ze zelf plukken in een boomgaard is natuurlijk het fijnst. Als ik ze eet, denk ik eraan dat ik dat in mijn jeugd deed, op de boerderij van mijn familie in Limburg. Plukken en eten, plukken en eten, in een gestaag ritme. De pitjes zó vanuit je mond de ruimte in mikken. Bijna misselijk worden van de overdaad. Hoger klimmen in de boom. Kersen aan je oren hangen. Ruiken, voelen, proeven, luisteren naar het geritsel van de blaadjes. Al je zintuigen kwamen aan bod!
 'n Paar rijpe Elstar appels. Lieflijke frambozen, zo uit een sprookje gestapt. Alles wat maar rijp is en sappig, eet ik op. Het fruit kijkt mij aan en zegt: eet mij toch! Daar ben ik voor bestemd. Dat is mijn lot: opgegeten te worden door een ware liefhebber. Die mij met gretige, bijna onbeheerste happen tot zich neemt, voor het te laat is en ik lig te verdorren op de schaal.
Dat doe ik dus. Ik voel het sap en het vruchtvlees bij mij naar binnen glijden, mij gezond en slank makend. 
Alleen als ik de grotere of kleinere pit over hou en weggooi, denk ik weemoedig: dit had weer een nieuwe mango-, appel- of perzikenboom kunnen worden. Waarom plant ik deze pit niet?


Mia Meijer

Rauwkostmaaltje

'n Ander onderdeel van mijn huidige manier van gezond eten wordt gevormd door flink wat rauwkost. Wat kan dat toch lekker zijn als er zin in hebt! 
En dan te beseffen dat het zo goed voor je is en je maag lekker aan het werk zet.
Vandaag zat dit in het vat voor mij:
Ik begon met een sjalotje en een knoflookteentje heel fijn te snijden en op de bodem van mijn prachtige bord te leggen. Daarna blaadjes ijsbergsla en rucola er bovenop, beetje fijngesneden. Zeker 50 gram fetakaas in blokjes gesneden erbij en 'n hardgekookt ei in vier partjes in het noorden, zuiden, oosten en westen neergelegd. Twee tomaten leg ik kort in het pannetje met het hete water waar het ei in heeft gelegen, waarna ik ze makkelijk kan schillen en in partjes snijden. Ook erbij! Een worteltje wordt in fijne plakjes gesneden en toegevoegd. De helft van een blikje ansjovisfilet in piepkleine stukjes (zó pittig en zout!) eroverheen gespreid. Dan nog wat blaadjes basilicum over alles heen. Als dressing 'n halve uitgeperste citroen met olijfolie extra vierge met wat bieslook door elkaar geklopt en voorzichtig over alles heen gedruppeld. Alles op het bord voorzichtig met elkaar vermengd. Zoveel mooie kleuren, zoveel fris groen!

En dan rest alleen nog … het opeten.

Neem er de tijd voor, want er moet heel lang en genietend gekauwd worden. Wat een vitamine a,b,c,d,e etc. dalen in je neer!

                                                                             Mia Meijer

Het vak leren

De derde blog!

Deze derde blog start ik los van de blog met de schrijfopdrachten, www.schrijfopdracht.blogspot.com, waar  ik elke dag een nieuwe schrijfopdracht op plaats. Die opdrachten zijn bedoeld om mensen te laten voelen hoe fijn het is om dagelijks te schrijven - bijna ongeacht wat en hoe. Iedereen is vrij om een eigen invulling te geven aan deze opdrachten, die hopelijk inspirerend werken.

In deze blog www.schrijfop.blogspot.com wil ik wat meer gereedschap aanbieden. Voor degenen die daar behoefte aan hebben. Veel mensen hebben mij hierom verzocht, dus waarom zou ik hun verzoek niet honoreren?
Een voorbeeld. Als ik schrijfliefhebbers aanmoedig om een column te schrijven, geef ik in grote lijnen in de opdracht aan wat de essentie van een column is. Via deze blog wil ik dieper op het onderwerp ingaan. Op dezelfde manier wil ik dichtvormen, diverse schrijfstijlen enz. aanpakken. Ook met voorbeelden erbij.
Op de tweede blog www.schrijfnu.blogspot.com staat aktuele info over het project en plaats ik af en toe teksten van schrijfliefhebbers die aan het project meedoen.

Op deze derde blog zal ik af en toe ook mijn eigen teksten plaatsen. Meestal zullen ze gerelateerd zijn aan de opdrachten. Ook geef ik de ruimte aan foto's, die ik nu eenmaal graag maak.
Starten dus maar!